Meteo w Tatrach
METEO W TATRACH
INFORMACJE OGÓLNE:
Tatry, jak i Polska leży w klimacie przejściowym (między morskim, a kontynentalnym) strefy umiarkowanej. O właściwościach klimatu decydują napływające z różnych stron masy powietrza i układy różnych frontów z nimi powiązane.
Masy powietrza napływające nad Tatry
1. Powietrze polarno - morskie (64,9%)
Pochodzi z rejonów Oceanu Atlantydzkiego, ze stałego niżu islandzkiego. Cechuje się dużą zawartością pary wodnej. W zimie jest ocieplenie, a u podnóży Tatr nawet odwilż, zwiększenie zachmurzenia, mgły i równomierne opady na północnej części Tatr. W lecie ich kierunek napływu jest z północnego-zachodu, jako powietrze chłodne. Na stokach dowietrznych powodują na ogół duże zachmurzenie z przejaśnieniami i przeważnie z obfitymi opadami przelotnymi. Innymi cechami to duża przejrzystość powietrza i skłonność do burz.
2. Powietrze polarno - kontynentalne (25,6%)
Napływa z głębi Euroazji. Powietrze suche, małe zachmurzenie. W lecie ciepłe z piękną pogodą suchą i upalną, w zimą chłodne z pogodą suchą, mroźną i słoneczną. W jesieni i w zimie, częste inwersje temperatury i związany z tym niski pułap chmur, gdzie wyższe szczyty, a nawet całe doliny są ponad chmurami. Przy silnym ogrzaniu od podłoża w lecie, następuje równowaga chwiejna i powstają przy tym powietrzu lokalne burze i ulewy.
3. Powietrze arktyczne (3,8%)
Napływa jako powietrze zimne i suche o dużej przejrzystości z kierunków północnych i wschodnich. Przynosi znaczny spadek temperatury, inwersje.
4. Powietrze zwrotnikowe (1,3%)
- zwrotnikowo-morskie: napływa z wyżu azorskiego i Morza Śródziemnego, latem przynosi upały i częste burze, zimą zaś gwałtowne odwilże.
- zwrotnikowo-kontynentalne: napływa z wyżu Azji Mniejszej i Bałkanów, rzadziej napływa latem i wiosną. Jesienią przynosi suchą ładną pogodę.
Fronty
1. Ciepły - w Tatrach rozległe pokrywy chmur i długotrwałe opady
2. Chłodny - silne wiatry, szybki wzrost zachmurzeń, krótkie lecz intensywne opady i burze
3. Zokludowany - długotrwałe zachmurzenie i zła pogoda
4. Kilka frontów w ciągu dnia - długotrwałe zachmurzenie i zła pogoda
Fronty atmosferyczne powstają w wyniku zetknięcia się dwu mas powietrza, które posiadają różne własności fizyczne. Główna zasada to, że ciepłe powietrze jako lżejsze od zimnego, unosi się do góry. Nazwa frontu jest uwarunkowana tym, jaka masa powietrza nasuwa się na masę powietrza zalegającą na danym terenie. Jeśli np. ciepłe powietrze nasuwa się na zimne to nazywamy to frontem ciepłym. Front zimny przynosi nagłe zmiany pogody, zaś przy froncie ciepłym te zmiany są wolniejsze. Front chłodny powstaje podczas szybkiego przemieszczania się masasy chłodnego powietrza, która napotyka masę powietrza cieplejszego. Wtenczas chłodne powietrze mając większą gęstość niż ciepłe powoduje wypychanie powietrza ciepłego do góry, automatycznie tworząc chłodną warstwę powietrza przy powierzchni ziemi. Ciepłe powietrze wznosząc się do góry, ulega ochłodzeniu i jeśli zawiera dużą ilość pary wodnej, to może dojść do kondensacji, jej skroplenia, powstania chmur i opadów atmosferycznych. Bywa też tak, że tworzą się chmury o bardzo dużym zasięgu pionowym, np. Cumulonimbus, z którymi związane są wyładowania atmosferyczne i ulewne opady deszczu. Front ciepły powstaje wtenczas, gdy ciepłe powietrze powoli wślizguje się na warstwę chłodnego powietrza, które zalega przy powierzchni ziemi. W związku z tym, że proces ten jest w miarę powolny, zmiany pogody nie są tak nagłe jak w przypadku frontu chłodnego, ale zachodzą w dłuższym czasie (wiele godzin a nawet dni). Fronty zokludowane Powstają kiedy front chłodny "dogoni" front ciepły. |
Klimat wysokogórski i lokalny
Tatry ze względu na duże wzniesienie nad poziom morza i bogatą rzeźbę terenu, posiadają cechy klimatu wysokogórskiego oraz dużą ilość klimatów lokalnych dla poszczególnych kotlin, dolin, zboczy, przełęczy i grzbietów oraz mikroklimatów związanych z różnym pokryciem terenu.
Cechy klimatu wysokogórskiego w Tatrach (dla strefy umiarkowanej):
- przebieg roczny ciśnienia powietrza z maksimum w lecie i minimum w zimie
- znaczną przewagę temperatury jesieni, nad temperaturą wiosny
- zmniejszoną amplitudą roczną temperatury
- obfitość zimowych inwersji temperatury
- wzrost wilgotności względnej oraz zachmurzenia w lecie i spadek w zimie
- znaczne prędkości wiatru na szczytach
- wielkie częstotliwości wiatrów spadających typu fenu i bory
- niskie stany wilgotności na szczytach przy rozwiniętych procesach osiadania powietrza.
(Orlicz 1962)
Temperatura
Średnia temperatura roku zmienia się w profilu pionowym Tatr od +6°C do -4°C, co daje przeciętny gradient 0,5° na 100 m. W miarę wzrostu wysokości nad poziom morza, zmniejsza się amplituda roczna temperatury. Liczba dni z silnym mrozem zmienia się od ok. 30 u podnóża Tatr (od północy), do 120 na najwyższych szczytach. Liczba dni z mrozem zmienia się od 50 dni na przedpolu, do ponad 200 na najwyższych szczytach.
Wiatry
Przeważający kierunek wiatrów jest od strony zachodniej, niż wschodniej oraz przewaga południowych nad północnymi. Na szczytach i grzbietach kierunki wiatrów są zgodne z wiatrami panującymi w naszej strefie klimatycznej, lecz we wnętrzu Tatr, kierunki i prędkość są uwarunkowane lokalnym ukształtowaniem terenu. Średnia roczna prędkość zwiększa się od podnóży po najwyższe szczyty 3-krotnie, od ok. 2 do 6 m/s. Ze wzrostem wysokości zwiększa się liczba dni z wiatrem silnym. Pasmo o szczególnym zwiększeniu liczby dni to 1400 - 1600 m (górna granica lasu).
Wiatry lokalne:
- bryza górska
- bryza dolinna
Wiatry fenowe (spadające):
- wiatr halny
- bory
Stosunki śnieżne
Liczba dni z pokrywą śnieżną:
- 100 dni u podnóża (str. północna, ok. 900 m. n.p.m.)
- 290 dni w piętrach najwyższych
Ciśnienie powietrza
Średnie roczne:
- poziom morza - 1013 hPa
- Zakopane - 919 hPa (brak ok. 9% masy powietrza)
- Kasprowy Wierch - 796 hPa (brak 21%)
- Łomnica - 734 hPa (brak 28%)
Piętra klimatyczne
piętra geoekologiczne |
piętra klimatyczne |
piętra roślinne |
śred. tem. |
seminiwialne (od 2150-2300 m) - zespół szczytów i grani Tatr - gleby występują sporadycznie - wpływ klimatu niwialnego (śniżenego) - 290 dni pokrywy śnieżnej - woda krąży powierzchniowo - wietrzenie mrozowe (fizyczne) - odpadanie i zmywanie gruzu - działalność lawin ma małe znaczenie |
zimne (powyżej 2200 m) - wietrzenie mrozowe (fizyczne) - dużą rolę w erozji odgrywa wiatr halny i płaty wiecznego śniegu |
turniowe (od 2150-2300 m) - występuję głównie skała - niewielkie pokrywy glebowe - występowanie roślin alpejskich wysokogórskich |
od - 2 |
alpejskie (od 1670-1800 m) - zespoły grzbietów i stoków (T.Zach.) i zespół kotłów glacjalnych (T.Wysokie) - wierzchowiny przechodzą w stoki skalne lub skalno-pokrywowe (T.Zach.) - stoki skalne lub ściany skalne zakończone piargiem (T.Wysokie) - dna dolin pokryte morenami lub materiałem koluwialnym (mat. z obrywów skalnych i zsuwisk) - wpływ klimatu niweo-pluwialnego (śnieżno-deszczowego) - 250 dni pokrywy śnieżnej -wody spływają powierzchniowo i głębinowo - procesy odpadania, zsuwania, obrywy (procesy grawitacyjne) - na łagodniejszych stokach spełzywanie i pełznięcie pokryw usypiskowych - podczas dużych ulew występują spływy gruzowe lub gruzowo-błotne - transport w lawinach śnieżnych |
umiarkowanie zimne (od 1850 m) - wietrzenie mrozowe (fizyczne) - dużą rolę w erozji odgrywa wiatr halny i płaty wiecznego śniegu |
alpejskie-halne (od 1670-1800 m) - zwarte murawy traw na stokach i graniach w Tatrach Zachodnich - murawy traw na skalistych stokach i półkach skalnych - roślinność alpejska -brak drzew i krzewów |
od 0 do -2 |
subalpejskie (od 1500-1550 m) - górna granica lasu - rzeźba dolin lodowcowych pokryta morenami lub materiałem koluwialnym - stoki gruzowo-ziemiste - gleby: bielice próchnicze u podst. skał krystalicznych i rędziny humusowe u podst. skał węglanowych - klimat niweo-pluwialny (śnieżno-deszczowy) - 215 dni pokrywy śnieżnej - głębokie krążenie wody w morenach - spływ powierzchniowy w małych rozmiarach - ubogie procesy rzeźbiotwórcze - podziemne wymywanie cząstek mineralnych -składanie materiału z grzbietów oraz przez spływy gruzowe lub gruzowo-ziemiste - żłobki krasowe na ścianach wapiennych |
bardzo chłodne (od 1550 m) - wietrzenie mrozowe w obrębie ścian skalnych |
kosodrzewiny ( od 1500-1550 m) - głównie występuję kosodrzewina - w wyższych partiach kępy kosówki przeplatane z murawą traw. - rośliny alpejskie, ale też niektóre gatunki reglowe, sporadycznie niżowe - pojedyncze drzewa jarzębiny i brzozy karpackiej, czasem limby |
od 0 do +2 |
leśne (od 900 m) - zespół form erozyjno-denudacyjnych - stoki strome lub umiarkowanie strome pokryte rumoszem skalnym - powierzchnie litych skał odsłaniają się na skalnych ostańcach denudacyjnych - dna dolin pokryte są osadami: lodowcowymi, rzeczno-lodowcowymi, śnieżno-rzeczne - pokrywy są dobrym podłożem dla gleb bielicowych w skałach krystalicznych i rędzin brunatnych w skałach węglanowych - klimat przejściowy niwe-pluwialny (śnieżno-deszczowy) na pluwialno-niwialny (deszcz.-śnieżny) - 140-150 dni pokrywy śnieżnej - przeważnie odpływ gruntowy wód - krążenie powierzchowne w stałej sieci rzecznej - denudacja chemiczna i sufozja - spełzywanie i osiadanie skał - w potokach słaba erozja wgłębna -transport materiału przez wody poza Tatry |
chłodne (od 1100 m) - piętro reglowe - dominuję wietrzenie chemiczne |
regiel górny (od 1250 m) - zwarty bór świerkowy - w górnej części w niektórych rejonach Tatr niewielkie pasemko limb - pojedyncze drzewa jarzębiny i brzozy karpackiej - polany śródleśne - naskalne rośliny alpejskie - rośliny reglowe oraz niżowe |
od +2 do +4 |
umiarkowanie chłodne (od 900 m) - piętro reglowe - dominuję wietrzenie chemiczne |
regiel dolny (od 900 m) - w Tatrach Zach. północnych, lasy mieszane liściaste i iglaste - w Tatrach Wysokich północ. częściej występuję bór świerkowy - po południowej stronie całych Tatr brak lasów liściastych, dominuje świerk - rośliny reglowe i niżowe - polany śródleśne |
od +4 |
Wymienione powyżej procesy i formy w poszczególnych piętrach mogą występować też w innych piętrach.
Stacje i posterunki IMGW
Stacje Hydrologiczno-Meteorologiczne:
- Zakopane
Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne:
- Kasprowy Wierch
Stacja Badań Specjalnych:
- Hala Gąsienicowa
Stacje Klimatologiczne:
- Poronin
Posterunki Meteorologiczne:
- Bukowina Tatrzańska
- Dolina 5 Stawów Polskich
- Hala Ornak
- Polana Chochołowska