Kilimandżaro jest stratowulkanem.
Do najbardziej monumentalnych samotnych gór świata należy najwyższy szczyt Afryki – Kilimandżaro. Od zarania dziejów ten wysoko dominujący nad otoczeniem stożek wulkaniczny, budził szacunek i respekt wśród zamieszkujących te okolice plemion. Dziś wciąż jest podziwiany, stanowi atrakcję turystyczną Tanzanii i wielu podróżników decyduje się na wyprawę na Kibo – Kilimandżaro.
Kilimandżaro – położenie, budowa geologiczna
Kilimandżaro znajduje się w Tanzanii, niedaleko granicy z Kenią. To najwyższa góra w Afryce, a także jedyne miejsce na tym kontynencie, gdzie mamy do czynienia z całorocznym śniegiem. To też jeden z najwyższych samotnych masywów na całym świecie. W skład Kilimandżaro wchodzą trzy szczyty, które są pozostałościami po trzech wulkanach. Szczyt Uhuru znajduje się na wulkanie Kibo i osiąga wysokość 5895 m n.p.m., szczyt Mawenzi ma wysokość 5150 m n.p.m., natomiast szczyt Shira osiąga 3940 m n.p.m. Spośród nich Uhuru wznosi się około 4900 m ponad terenami, które otaczają ten masyw.
Kilimandżaro jest stratowulkanem, lecz jego wulkaniczne wnętrze jest stosunkowo słabo poznane, ponieważ nie doszło do żadnej znaczącej erozji, która odsłoniłaby warstwy magmowe. Aktywność erupcyjna Shira rozpoczęła się około 2,5 miliona lat temu, a ostatnia ważna faza miała miejsce około 1,9 miliona lat temu. Z kolei Mawenzi i Kibo zaczęły wybuchać około 1 miliona lat temu. Są one oddzielone płaskowyżem siodłowym na wysokości około 4400 m n.p.m. Kibo jest zwieńczone prawie symetrycznym stożkiem ze skarpami wznoszącymi się na około 180 – 200 m po południowej stronie. Skarpy te wyznaczają kalderę o szerokości 2,5 km. Wewnątrz tej kaldery znajduje się Stożek Wewnętrzny, a w kraterze Stożka Wewnętrznego znajduje się krater Reusch. Około 100 tys. lat temu część krawędzi krateru Kibo zawaliła się, tworząc obszar znany jako Zachodni Wyłom.
Pochodzenie nazwy Kilimandżaro, znaczenie w historii i kulturze
Według jednej z hipotez, którą to wysnuł niemiecki misjonarz Johann Ludwig Krapf, nazwa „Kilimandżaro” pochodzi z od dwóch słów w języku tutejszych plemion. „Kilima” ma oznaczać „Góra”, natomiast „Njiaro” to „Karawana”. Warto wspomnieć, iż zanim przybyli tu Europejczycy, okolice tych masywów wulkanicznych zamieszkiwały liczne plemiona koczownicze. Ogromne Kilimandżaro pośród nizin – to stanowiło dla lokalnych ludów coś niezwykłego – wzbudzało u nich grozę nawet do takiego stopnia, że nazwali oni ten masyw „Górą złych duchów”. Niektóre plemiona, a wśród nich Masajowie, oddawali nawet boską cześć „Górze światłości”.
Motyw Kilimandżaro wielokrotnie pojawia się w dziełach sztuki, literaturze czy filmie. Opowiadanie „Śniegi Kilimandżaro” Ernesta Hemingwaya zostało zekranizowane, a w rolach głównych zagrali Ava Gardner i Gregory Peck. Akcja książki oraz filmu animowanego „Król Lew” również rozgrywają się w scenerii Kilimandżaro. Polski zespół rockowy Lady Pank nagrał piosenkę o tytule „Moje Kilimandżaro”.
Eksploracja Kilimandżaro
XIX wiek, kiedy to Tanganika, na której obszarze znajdowało się wówczas Kilimandżaro stała się kolonią niemiecką, to czas gdy wzrosło zainteresowanie tymi terenami wśród Europejczyków. 5 października 1889 roku to dzień, w którym prof. Hans Meyer, niemiecki kartograf pochodzący z Lipska oraz jego przewodnik, pochodzący z Austrii, Ludwik Purtscheller, stanęli na szczycie Kilimandżaro. Warto wspomnieć, iż dosyć szybko przekonano się o walorach turystycznych góry i już w 1898 roku został wytyczony pierwszy szlak turystyczny prowadzący na sam szczyt. Pierwszym Polakiem zdobywcą Kilimandżaro był w 1910 roku zoolog Antoni Jakubski. W 1932 roku na zboczach góry powstało pierwsze schronisko.
Do 1977 roku masyw Kilimandżaro był często odwiedzany przez turystów, jednak zarabiała na tym jedynie Kenia, a Tanzania, w granicach której położone jest Kilimandżaro, nie otrzymywała z tego żadnych profitów. 4 lutego wspomnianego roku władze Tanzanii zamknęły granice. W niedługim czasie Tanzania stworzyła swój sektor turystyczny, a każdy, kto chciał zobaczyć Kilimandżaro, musiał przybyć do Tanzanii. Jednak w 1983 roku ponowne otwarto granice.
Kilimandżaro – piętrowość i ochrona przyrody
Kilimandżaro charakteryzuje się rozbudowanym układem pięter roślinnych. Od podnóża występują tu kolejno: stepy, następnie rzadkie suche lasy, w dalszej kolejności wiecznie zielone lasy górskie, następnie roślinność krzewiasta, później łąki górskie, a na samej górze wieczne śniegi. Kilimandżaro wyróżnia się dużą różnorodnością typów lasów na wysokości około 3000 m n.p.m., występuje tu ponad 1200 gatunków roślin naczyniowych. Lasy wiecznie zielone (z rodzaju Ocotea) rosną na południowym, wilgotnym zboczu, natomiast lasy z krzewami z rzędu malpigowców i jałowców porastają suchy stok północny. Lasy wrzośców piętra subalpejskiego występują na wysokości około 4100 m n.p.m. i są to najwyżej położone lasy w całej Afryce. Mimo bardzo dużej różnorodności biologicznej, liczba endemitów jest tu niewielka. Kolejną charakterystyczną cechą lasów Kilimandżaro jest brak występowania strefy bambusa, która to występuje we wszystkich innych wysokich górach w Afryce wschodniej o podobnych wartościach opadów.
W 1921 roku powstał tu rezerwat przyrody, a w 1973 roku wyższe piętra masywu powyżej linii drzew, czyli około 2700 m n.p.m. zostały objęte ochroną w ramach Parku Narodowego Kilimandżaro. Park ten udostępniono turystom w 1977 roku, a w roku 1987 został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Marek Lonta
