loading...
Turystyka Górska
Sporty Górskie
loading...
Strefa Outdoor
Kultura
loading...
Kultura

Turystyka

Sport

Sprzęt

Konkursy

Wraz z początkiem XX wieku wzrosło zapotrzebowanie na powstanie organizacji, której członkowie byliby gotowi udzielać pomocy ofiarom wypadkom w górach. Taternictwo w owym czasie, jak mawiał sam Mariusz Zaruski: wzniosło się do poziomu turystyki europejskiej.

I „rzeczywiście polskie taternictwo miało wtedy na swoim koncie duże osiągnięcia i czynnie uczestniczyło w kolejnym etapie poznawania i poniekąd zdobywania Tatr.”1

Wraz za doświadczonymi taternikami ruszyli na pohybel przygodzie, „beniaminki” taternictwa – turyści mniej wprawni, bądź wcale nieobeznani z górami, którym nie straszne było zdobywanie nowymi trasami, poszarpanych grani. „I oto stoimy wobec faktu, z którym liczyć się trzeba. Każdego roku zachodzą w Tatrach wypadki, kończące się kalectwem lub śmiercią turystów.”2 Zdarzenia może i zwykle, jednakże należą do tych, które pozwoliły sobie wejść w codzienność z wielkim przytupem. Bo „ nie można bowiem się łudzić, że z chwilą gdy turystyka tatrzańska zeszła z udeptanych perci i skierowała się na granie, nieprzystępne turnie i ściany, wypadki podobne należeć będą do wyjątków; przeciwnie, będą one prawidłem, zjawiskiem zupełnie normalnym, niemniej przeto pełnym grozy zbliżającej się ku człowiekowi śmierci.”3

Ratownicy TOPR, fot: loonz.lbl.pl

Ratownicy TOPR, fot: loonz.lbl.pl

Jednak szczęśliwym zbiegiem okoliczności w Zakopanem, znalazło się dwóch takich, którzy potrafili wyciągnąć wnioski ze wzrostu zainteresowania eksploracji Tatr, a byli nimi: Mieczysław Karłowicz (wybitny kompozytor, świetny fotograf Tatr, narciarz i taternik) i Mariusz Zaruski (malarz, pisarz i publicysta, żeglarz i twórca polskiego jachtingu), których bezsprzecznie można uznać za „ojców założycieli” pogotowia górskiego.

Sam Zaruski jako rasowy publicysta rozpoczął poszukiwania funduszy na łamach tygodnika „Zakopane” (gdzie posiadał swoją rubrykę: „Z Tatr” przyp. red.), poprzez urabianie opinii publicznej dla idei powołania pogotowia górskiego. Przekonywał on czytelników o swojej racji poprzez wywieranie na nich presji intelektualnej, bądź też (śmiało można powiedzieć) moralnej, czyniąc ich niemal odpowiedzialnymi za stan bezpieczeństwa ludzi wychodzących w Tatry.

Niejednokrotnie również w swoich opisach aktualnie zdarzających się wypadków, nie pomijał szczegółów, które bezsprzecznie mogły szokować czytającą publiczność. Jak sam tłumaczył, była to swego rodzaju „terapia wstrząsowa”, która miała na celu, wzmocnienie wywodów autora.

Kwitował to w następujący sposób: „Czy nie dość tych przykładów? Wszak one same wielkim głosem wołają, że musi tu powstać straż ochotnicza górska – ratunkowe pogotowie tatrzańskie!”4

Wykorzystując obecne środki przekazu Zaruski wraz z Karłowiczem postanowili przedstawić swój sprzeciw moralny wobec powszechnej znieczulicy na pomoc bliźnim, ulęgającym coraz częściej wypadkom w Tatrach, w postaci „Odezwy”,  która pojawiła się w „Taterniku” w 1909 roku, a brzmiała ona w następujący sposób:

„Liczne w ostatnich latach przygody i wypadki w Tatrach niejednokrotnie kończące się śmiercią zmuszają wszystkich szczerych zwolenników Tatr i taternictwa do zastanowienia się nad środkami, jeżeli już niezapobieżenia złemu, to przynajmniej szybkiej, a skutecznej pomocy poszkodowanym.

Nie podejmujemy się tutaj oceny samego faktu: taternictwo w ciągu trzydziestu kilku lat swego istnienia dojrzało o tyle, o tyle ogółowi stało się przystępne, że nieszczęśliwe wypadki w Tatrach zaliczone być mogą dzisiaj do normalnych zjawisk społecznych.

Dlatego właśnie musimy stworzyć instytucję – na wzór ochotniczych straży ogniowych, pogotowia ratunkowego w miastach itp., która by każdej chwili gotowa była nieść pomoc potrzebującym jej w Tatrach.

Godło TOPR

Godło TOPR


Doświadczonych taterników i przewodników sumiennych, którzy stanowić będą kadry ochotnicze i zobowiążą się na każde wezwanie czynną nieść pomoc w górach, nie zabraknie. Przechodzi wszakże siły jednostek zaopatrzyć instytucje w niezbędne, a drogie stosunkowo ratunkowo przybory, jak: nosze, lornety, liny, apteczki itp. i zorganizować stałą straż bezpieczeństwa.

Zwracamy się tedy za pośrednictwem Taternika do szerokiego ogółu przyjaciół Tatr i Zakopanego z gorącą prośbą o poparcie sprawy i składanie datków pieniężnych na rzecz stałego Tatrzańskiego Pogotowia Ratunkowego z siedzibą w Zakopanem.”5

„Odezwę” podpisali członkowie Towarzystwa Tatrzańskiego zamieszkali w Zakopanem. Sam Pan Mieczysław miał ją podpisać zaraz po powrocie z wycieczki narciarskiej do Czarnego Stawu Gąsienicowego, ale niestety… Zginął w lawinie, która zsunęła się ze stoków Małego Kościelca.

Był 8 lutego 1909 roku. Zakopane wraz z całym środowiskiem związanym ze zmarłym zamarło. Jego śmierć siłą rzeczy zmuszała wszystkich do swoistego rachunku sumienia w odniesieniu do spraw szeroko pojętej turystyki górskiej.

Jak mawiał Zaruski: „ta śmierć niechaj będzie jeszcze jednym przypomnieniem społeczeństwu, przynajmniej tej jego części, która rozumie, czym Tatry są dla nas, że przecie trzeba będzie coś zrobić dla ratowania zaginionych turystów. Kilka tysięcy ludzi rokrocznie chodzi teraz po Tatrach, z tej liczby przynajmniej połowa znajduje się pod wyłączną opieką Pana Boga, obce im bowiem są rozwaga i jaka taka sprawność techniczna, a nie ma instytucji, która by poczuwała się do obowiązku niesienia pomocy. Cała akcja ratunkowa zależy dotychczas od przypadku i dobrej woli jednostek.

Śmierć Karłowicza poruszyła umysły i serca szerokiego ogółu i gdzieś jest już pewność, że sprawa organizacji towarzystwa ratunkowego dozna wydatnego materialnego poparcia, i o to głównie idzie: o kilka tysięcy koron…”6

Niestety… Datki, owszem spływały do kasy, aczkolwiek nie w takiej sumie jakiej oczekiwał sam pomysłodawca. Był on pewien, że tysiące odwiedzających Tatry turystów zechce wspomóc już działającą organizację. Było nią Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR). Jednak by istnieć, a przede wszystkim działać potrzebowała ona wsparcia finansowego. Brakowało pieniędzy na wszystko: począwszy od sprzętu, a skończywszy na wynagrodzeniu ratowników – górali-przewodników, którym trzeba było przecież wypłacać choćby równowartość tzw. dniówki przewodnickiej, bo oczywistym było, że przewodnik uczestniczący w wyprawie tracił możliwość zarobku w swoim fachu!

Ratownicy TOPR podczas akcji ratunkowej

Ratownicy TOPR podczas akcji ratunkowej

Sam Zaruski odnosił się do tego w następujący sposób: „Tak więc staraniem ludzi dobrej woli powstało u Nas Pogotowie Ratunkowe noszące nazwę: Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe, którego celem jest poszukiwanie zaginionych turystów i niesienie pierwszej pomocy w nieszczęśliwych wypadkach na obszarze Tatr. Formalności prawne nie zostały jeszcze ostatecznie załatwione z powodu opóźnienia pewnych dokumentów (deklaracji), wymaganych przez ustawy zasadnicze. Nie zmienia to wszakże stanu rzeczy: w chwili, gdy słowa te prasę opuszczą, wszystkie formalności zostaną prawdopodobnie ukończone i towarzystwo po paru tygodniach ulegalizuje się ostatecznie.”7

I słowo, ciałem się stało… Ostatecznie TOPR zostało zarejestrowane 29 października 1909 roku we Lwowie, a za godło organizacji przyjęto błękitny krzyż na białym polu. Prezesem Topr-u został dr Kazimierz Dłuski, naczelnikiem Straży Ratunkowej Mariusz Zaruski, a jego zastępcą Klimek Bachleda.

Obok Zaruskiego i Bachledy znaleźli się również doświadczeni przewodnicy jak: Szymon Tatar młodszy, Jędrzej Marusarz „Jarząbek”, Jakub Wawrytko Krzeptowski starszy, Wojciech Tylka Suleja, oraz Stanisław Gąsienica Byrcyn. Do ich szeregów dołączyli również zakopiańscy, i nie tylko, taternicy i narciarze.

Sam TOPR społeczeństwo przyjęło z wielką życzliwością, co jednak nie miało odzwierciedlenia w napływających pieniądzach.

Niestrudzony Zaruski po raz kolejny nawoływał: „Wielu się zdaje, że jest to straż, zmieniająca się jak straż na odwachu, i gotowa na zawołanie wprost ze swej strażnicy iść w góry. Niestety, na utrzymanie płatnej straży nie ma funduszów, a od członków czynnych ochotników wymagać czegoś podobnego nie można: wszyscy oni są ludźmi pracy i na bezczynne siedzenie na strażnicy nie mogą sobie pozwolić. Miałem nadzieję z ochotników turystów zorganizować tego jeszcze lata straż podobną na Hali Gąsienicowej, ale dotychczas nie ma tych ochotników i nie ma funduszów na opłacenie kosztów ich utrzymania w schronisku… Czy wiecie, zacni Czytelnicy, że to Pogotowie ma obecnie, aż kilkadziesiąt koron gotówki i paręset koron długu za sprowadzone już ratunkowe przybory? Że ma tylko dwa komplety przyborów, a trzeba ich cztery? Czy wiecie o tym, Czytelnicy łaskawi? Pewno nie wiecie. Będę wszakże tak długo, a tak cierpliwie przypominał Wam o brakach Pogotowia, aż otworzą się Wam serca Wasze i kalety. Aż byt Pogotowia zapewniony zostanie…”8

{youtube}S3RhTZT5QO8{/youtube}

Na każde wezwanie Naczelnika.

Mimo wszelkich przeciwności losu, braku funduszy czy odpowiedniego zaplecza, dla ratowników najważniejszą wartość od momentu pojawienia się idei ratownictwa górskiego, stanowili ludzie… I tak jest do dnia dzisiejszego, bo przecież: „Nawet jeśli w rzeczywistości niewiele od nas zależy, zachowujmy się tak, jakby wszystko od nas zależało.”9

Sabina Kogut


Bibliografia:

-„Wołanie w górach” – Michała Jagiełły,
- Film Dokumentalny – „TOPR o każdej porze”
- Film Dokumentalny – „Na każde wezwanie Naczelnika”


1,9 Michał Jagiełło „Wolanie w górach”,
2 Mariusz Zaruski, Z Tatr „Zakopane” 1908 nr 11,
3, 4 Mariusz Zaruski, Z Tatr „Zakopane” 1908 nr 22,
5 „Odezwa”, „Taternik” 1909, nr 2,
6 Tenże, Z Tatr, „Zakopane” 1909, nr 5,
7 Mariusz Zaruski, Z Tatr „Zakopane” 1909 nr 14,
8 Tenże, Z Tatr, „Zakopane” 1909, nr 23.

loading...
Dla Niej
loading...
Dla Niego
loading...
Dla Dzieci

Artykuły Strefy Outdoor

loading...
Nowości
Produkty i testy
Porady
Producenci