loading...
Turystyka Górska
Sporty Górskie
loading...
Strefa Outdoor
Kultura
loading...
Kultura

Turystyka

Sport

Sprzęt

Konkursy

W związku z pojawiającymi się w mediach komentarzami, dotyczącymi budowy dwóch budynków gospodarczych dla potrzeb gospodarki pasterskiej na Połoninie Wetlińskiej, pracownicy Bieszczadzkiego Parku Narodowego wyjaśniają pojawiające się wątpliwości i nieścisłości.

Bieszczadzki Park Narodowy, podobnie jak inne parki narodowe, służy trzem celom: ochronie przyrody, udostępnianiu do zwiedzania i edukacji ekologicznej. Jednym z elementów ochrony przyrody jest zachowanie różnorodności biologicznej, w tym utrzymanie zróżnicowania zbiorowisk roślinnych i bogactwa gatunkowego. Istotnym elementem bogactwa przyrodniczego Bieszczadów są walory połonin o charakterze wysokogórskim i wschodniokarpackim - tak w zakresie występujących tu gatunków roślin i zwierząt, jak też całych ekosystemów. Chociaż najwyższe partie połonin są pochodzenia naturalnego, to zasięg i charakter połonin w dużej mierze związany z gospodarką pasterską i łąkową, prowadzoną do połowy XX wieku.

2210wypas

Z licznych prac naukowych i prowadzonych badań wynika, że po zaprzestaniu użytkowania stale zmienia się charakter zbiorowisk połoninowych i stopniowo odtwarza się naturalny charakter górnej granicy lasu. Po wojnie na bieszczadzkich połoninach dominowały bliźniczyska, a górna granica lasu była sztucznie obniżona i nienaturalnie ostra. Ekosystemy leśne w sąsiedztwie połonin, były zdegradowane przez nadmierny wypas. Wpływ na to miało przede wszystkim koszarowanie i przepasanie bydła w lasach. Szczególnie wrażliwą częścią tych ekosystemów było otoczenie tutejszych źródeł, które notorycznie było wcześniej zdeptywane owczymi i bydlęcymi racicami, a pobliżu miejsc koszarowania, na skutek nagromadzenia bogatych w azot odchodów, tworzyły się praktycznie jednogatunkowe skupiska szczawiu alpejskiego.

Obecnie znaczną część połonin zajmują traworośla z trzcinnikiem leśnym i śmiałkiem darniowym, a w wielu miejscach rozwijają się zarośla górskiej odmiany jarzębiny i olszy zielonej. Specjaliści zajmujący się projektowaniem zabiegów ochronnych uznali, że procesy renaturalizacji zbiorowisk połoninowych zachodzące po zaprzestaniu wypasu prowadzą do odtworzenia naturalnych układów roślinności, gdzie ponad górną granicą lasów bukowych występowała szeroko strefa zarośli krzewiastych. Znalazło to odzwierciedlenie w dwóch planach ochrony Bieszczadzkiego Parku Narodowego (pierwszy w latach 1994-1997, drugi w latach 2009-2012). Odtwarzające się zarośla jarzębinowe, olszy zielonej i wierzby śląskiej uznano za bardzo cenne, co zyskało potwierdzenie w Czerwonej Księdze Województwa Podkarpackiego . Uznano, że bardzo wolny proces sukcesji lasów bukowych w dolnych partiach połonin i ograniczona powierzchniowo regeneracja zarośli krzewiastych nie doprowadzi do zaniku („zarośnięcia”) wysokogórskich zbiorowisk czy gatunków w grzbietowych partiach połonin.

Stąd już w pierwszym planie ochrony zdecydowano, aby większą część połonin utrzymać w ochronie ścisłej, a jedynie południowo wschodnią część Połoniny Wetlińskiej (na wschód od pot. Kostywskiego) o powierzchni około 80 ha objąć ochroną czynną i przeznaczyć do eksperymentalnych zabiegów polegających na wykaszaniu i wypasaniu. Trzeba pamiętać, że obecne zbiorowiska traworoślowe, ziołoroślowe i krzewinkowe nie były użytkowane od prawie 70 lat stąd też mają zupełnie odmienny charakter niż zbiorowiska występujące przed wojną, dlatego też ich reakcja musi być monitorowana.

Pierwsze zabiegi o takim charakterze zrealizowano w latach 2011-2014 poprzez wykaszanie wysokogórskich ziołorośli pełnikowych na powierzchni 1 ha. Eksperyment ten trwał zbyt krótko i na małej powierzchni, aby dać pełną odpowiedź w kwestii jego skuteczności. Obecnie chcemy poszerzyć zakres eksperymentalnej ochrony czynnej. Zgodnie z Zarządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 grudnia 2018 r. w sprawie zadań ochronnych dla Bieszczadzkiego Parku Narodowego na lata 2019-2021 (Dziennik Urzędowy Ministra Środowiska z 2018 r. poz. 69) , załącznik nr 2 „Opis sposobów ochrony czynnej ekosystemów, z podaniem rodzaju, rozmiaru i lokalizacji poszczególnych zadań” w okresie 2019-2021 i w latach następnych planujemy prowadzić „Czynną ochronę siedlisk nieleśnych w szczytowej partii Połoniny Wetlińskiej poprzez: wypas i koszenie wybranych płatów zbiorowisk połoninowych obejmujących siedliska ziołorośli górskich (Adenostylion alliariae).

Elementem powyższego zadania jest urządzenie infrastruktury pasterskiej, w tym budowa bacówki. Lokalizacja czynnej ochrony zbiorowisk połoninowych przez wypas i koszenie jest przewidziana w czynnej strefie ochrony czynnej. Obecnie nie planujemy organizacji wypasu na całej tej powierzchni, gdyż chcemy sprawdzić reakcję zbiorowisk na niezbyt dużym areale. Ostateczna powierzchnia, na której będzie prowadzony wypas, uzależniona będzie od obsady, którą zdołamy uzyskać w tak trudnych warunkach. Nie chcemy naśladować, ani też wiernie odtwarzać dawnego wypasu prowadzonego przez miejscową ludność w okresie przedwojennym. Nie jest to możliwe chociażby ze względu zupełnie innego dziś uwarunkowania ekonomicznego.

Obszary cennych łąk położonych w niższych położeniach zarastają dziś w całych Karpatach na ogromną skalę, co wymaga skupienia wszelkich działań ochrony aktywnej właśnie w takich rejonach. W BdPN, w tzw "krainie dolin" rocznie wykszanych lub wypasanych jest blisko 2 tys. ha łąk i pastwisk (część jako obszary dzierżawione, część na zlecenie Parku). Jest to znaczny wysiłek organizacyjny. Niemniej zasadne wydaje się też, choćby fragmentaryczne utrzymanie roślinności pastwiskowej w najwyższych położeniach gór. Trzeba też pamiętać, że wypas przedwojenny wynikał z potrzeb gospodarczych, co niejednokrotnie przyczyniało się do nadmiernego obciążenia pastwisk. Z tego też względu oprócz korzyści przyrodniczych powodował konkretne szkody, takie jak: wyjałowienie gleb na dużej powierzchni połonin, zniszczenie strefy krzewistych zarośli połoninowych, uszkodzenia drzewostanów i gleb w strefie górnej granicy lasu, lokalne przenawożenie okolic koszarowanych, a niekiedy zabagnienie i nadmierne wydeptanie stref źródliskowych. Problemy te wynikały często z lokalizacji bacówek w sąsiedztwie źródeł i przy górnej granicy lasu, co było oczywiście korzystne ze względu na wygodę organizacji wypasu, ale niekoniecznie dobre dla przyrody.

W przypadku powierzchni Połoniny Wetlińskiej zaplanowanej do ochrony czynnej przy tradycyjnej lokalizacji bacówki w grę wchodziły dwa obszary źródliskowe – źródła potoku Hylatego na północnym zboczu i źródła potoku Pataraczakowskiego, gdzie obecnie jest ujęcie wody pitnej dla schroniska. W obu przypadkach strefom źródliskowym towarzyszą, wrażliwe na wypas i wydeptywanie, wilgociolubne zbiorowiska ziołoroślowe. Roślinność o podobnym charakterze występuje również przy górnej granicy lasu, gdzie ponadto w okresie wiosennym długo zalega warstwa śniegu o miąższości ok. 2 metrów, nagromadzona w okresie zimowym. Lokalizację bacówki zaplanowaliśmy w najmniej zróżnicowanych florystycznie płatach ziołorośli trzcinnika leśnego – ekspansywnego gatunku, który zagłusza wiele cenniejszych zbiorowisk połoninowych, takich jak np. ziołorośla z pełnikiem alpejskim. Chcieliśmy również aby ze względu na konieczność zapewnienia transportu materiałów budowlanych i dalszego funkcjonowania obiektu bacówka była zlokalizowana w sąsiedztwie szlaku.

Zdajemy sobie sprawę, że dla prowadzących wypas kwestia dostarczenia wody w pobliże bacówki, czy doprowadzenie owiec do wodopoju będzie pewnym utrudnieniem, jednak w tym przypadku priorytetem były kwestie sanitarne i przyrodnicze. Wydaje się również, że lokalizacja bacówki w miejscu eksponowanym na wiatr z południowej strony zbocza nie powinna być bardziej uciążliwa niż to ma miejsce w przypadku schroniska, które usytuowane jest po tej samej stronie zbocza, w partiach wierzchołkowych jeszcze bardziej narażonych na działanie wiatru. Zakładamy, że wypas będzie prowadzony przez kilka miesięcy - od czerwca do września) kiedy warunki pogodowe nie są tak niesprzyjające.

Bacówka jest budowana według projektu nawiązującego do lokalnej architektury usytuowanej przy szlakach turystycznych, stąd też nie będzie negatywnie wpływać na walory widokowe otoczenia. BdPN skorzystał tu z zakupionego wcześniej projektu, który sprawdził się w warunkach lokalnych na gruntach BdPN objętych wypasem w dolinie Caryńskiego. Dwa budynki gospodarcze wznoszone na Połoninie Wetlińśkiej to obiekty małej architektury, realizowane - zgodnie z prawem budowalnym - na zgłoszenie. W przyszłym roku planujemy ogłoszenie przetargu na wypas około 10-20 ha otoczenia bacówki, jako zachętę dla dzierżawców stosując niski czynsz dzierżawny. Rozważamy również dopuszczenie w tym miejscu sprzedaży produktów serowarskich. Podstawowym warunkiem wydzierżawienia będzie zapewnienie odpowiedniej obsady owiec przez okres wypasu. Wpływ wypasu na stan zachowania zbiorowisk będzie monitorowany. Mamy nadzieję, że zastosowana ochrona czynna w południowo-wschodniej części Połoniny Wetlińskiej okaże się korzystna dla zachowania różnorodności gatunkowej i fitocenotycznej.

źródło: Bieszczadzki Park Narodowy

loading...
Dla Niej
loading...
Dla Niego
loading...
Dla Dzieci

Artykuły Strefy Outdoor

loading...
Nowości
Produkty i testy
Porady
Producenci