Kolejny już artykuł z cyklu medycyny sportowej, tym razem o dość częstym urazie dotykającym nie tylko sportowców. Skręcenie stawu skokowego, określane popularnie jako „skręcenie kostki”, jest najczęściej występującym urazem w skali całego układu kostno-stawowego człowieka. Dotyczy on wszystkich grup wiekowych, jednakże z największą częstotliwością pojawia się u osób młodych, narażonych na działanie dużych sił obciążających stawy skokowe. Dlatego też ok. 70% pacjentów leczonych z powodu w/w urazu to ludzie młodzi.

Na uwagę zasługuje fakt występowania stosunkowo dużej liczby powikłań spowodowanych tym, jak się w powszechnej opinii wydaje, banalnym urazem. Zaopatrywanie tego rodzaju urazu tzw. „domowym” sposobem i brak kontaktu z ośrodkiem specjalistycznym często powoduje długotrwałe ograniczenie aktywności ruchowej. Pojawienie się zaburzeń funkcjonalnych, w postaci np. przewlekłej niestabilności stawów skokowych, nie tylko czasowo uniemożliwia uprawianie sportu, lecz w przyszłości nieuchronnie prowadzi do wczesnego wystąpienia zmian zwyrodnieniowych, co znacznie upośledza komfort życia.

Mechanizm urazu

Do skręcenia st. skokowego dochodzi na skutek złego ustawienia stopy względem podłoża, co ma miejsce głównie w czasie biegu, zeskoku czy szybkiego chodu po nierównym podłożu. Zazwyczaj uszkodzenie torebkowo-więzadłowe dotyczy bocznych stabilizatorów stawowych, a dzieje się tak z powodu nagłego oparcia kończyny na zewnętrznym brzegu stopy - mechanizm przywiedzeniowo-odwróceniowy. Uszkodzenia części przyśrodkowej są spowodowane mechanizmem odwrotnym (oparcie stopy na wewnętrznym brzegu), tzn. odwiedzeniowo-nawróceniowym. W momencie dołączenia znacznych sił rotacyjnych przy stopie ustalonej na podłożu dochodzi do przekroczenia wytrzymałości biomechanicznej tkanki kostnej dalszej nasady podudzia, co powoduje złamanie „widełek” stawowych, zwane złamaniem kostek.

Objawy

Jak w każdym urazie skrętnym, tak i tutaj obserwujemy objawy związane z naciągnięciem, przerwaniem częściowym bądź też całkowitym więzadeł oraz bogato unerwionej torebki stawowej. Powstawanie krwiaka wewnątrz bądź na zewnątrz stawu objawia się obrzękiem, powodującym poszerzenie obrysów stawu, skóra zmienia barwę na skutek wylewów podskórnych, występują dolegliwości bólowe, nasilające się przy próbie ruchu w stawie. W przypadku masywnego uszkodzenia przyśrodkowej części stabilizatorów (rozerwanie więzadła trójgraniastego) może dochodzić do podwichnięcia kości skokowej, co objawia się przymusowym, nienaturalnym ustawieniem stopy w stosunku do powierzchni stawowych.

Leczenie

Skręcenie stawu skokowo-goleniowego, ze względu na powszechne występowanie, jest często zaopatrywane w punktach pomocy doraźnej, bez konsultacji ortopedy-traumatologa.

Jednakże masywny obrzęk i znaczne dolegliwości bólowe, czyli tzw. „typowe” objawy, wymagają niekiedy specjalistycznej interwencji chirurga traumatologa, który odpowiednio pokieruje diagnostyką oraz dalszym leczeniem. Dlatego też przy każdym urazie tego typu konieczne jest wykonanie prześwietlenia uszkodzonego stawu. Zdecydowana większość skręceń stawu skokowo-goleniowego jest leczona poprzez unieruchomienie gipsowe. Czasokres unieruchomienia jest zależny od obrazu klinicznego obrażeń i przy masywnych uszkodzeniach wynosi on aż 6-8 tygodni (średnio 3 tygodnie). Lżejsze skręcenia, tzw. naciągnięcia więzadeł i torebki, wymagają stosowania: intensywnego chłodzenia, okładów z preparatów przeciwobrzękowych, elewacji kończyny dolnej podczas siedzenia czy leżenia oraz stosowania fachowego bandażowania, ewentualnie użycia specjalnych stabilizatorów rehabilitacyjnych czy funkcjonalnych.

Niekiedy jednak masywne uszkodzenia aparatu więzadłowo-torebkowego wymagają interwencji chirurgicznej, długotrwałego unieruchomienia, a w późniejszym okresie prawidłowo prowadzonej fizyko- i kinezyterapii.

Aktywne uprawianie sportu zwiększa niestety ryzyko występowania różnego rodzaju urazów. Dlatego też tak ważne jest stosowanie odpowiedniej profilaktyki obrażeń występujących czy też wręcz „przypisanych” do odpowiednich dyscyplin. Na uraz skrętny stawu skokowego narażone są wszystkie grupy sportowe, choć z oczywistych względów uraz ten występuje najczęściej u lekkoatletów oraz u sportowców takich dyscyplin jak koszykówka, siatkówka czy piłka nożna. Stosowanie odpowiedniego obuwia z ujęciem stawu skokowego oraz stabilizatorów profilaktycznych czy odpowiednich wkładek chroni przed przeciążeniami, wspomaga fizjologiczną stabilność, zapewniając jednocześnie prawidłową ruchomość w stawie skokowym.