Tekst dedykuję szczególnie tym, którzy przeżywają trwający Wielki Post oraz nadchodzące święta Wielkiej Nocy. Poznacie też przy okazji, skąd się wzięła nazwa pasma. W Górach Świętokrzyskich bowiem jest jeden wyjątkowy szlak. Jego głównym punktem to Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Łysej Górze (595 m n.p.m.). Przejście tym szlakiem śmiało można potraktować jak pielgrzymkę.
www.okiem-drona.pl
Sam klasztor jest najstarszym w Polsce sanktuarium. Nie jest znana dokładna data jego utworzenia. Zanim jednak stał się obiektem sakralnym, na górze według podań odbywało się wiele praktyk pogańskich. Świadectwem tych wydarzeń jest do dzisiaj zachowany wał kultowy (podobne można znaleźć na Ślęży, Raduni i Górze Kościuszki w województwie dolnośląskim). To obrzędy najprawdopodobniej sprawiły, że wybudowano tam kościół ufundowany przez Bolesława Chrobrego. Król w ten sposób chciał zakończyć bałwochwalcze rytuały. W kronikach Jana Długosza jest mowa o dacie 1006 roku: „Powstał klasztor, wzniesiony z kamienia przez króla Bolesława Wielkiego, pierwszego króla Polski, w którym drzewa Krzyża Pańskiego znaczna znajduje się cząstka niosąca ludziom dobrodziejstwa, tu pozostawiona przez św. Emeryka, syna św. Stefana, króla Węgier, za zaleceniem anioła widzeniu”.
Wał kultowy, fot. P.Szczepaniak, www.swietokrzyskipn.org.pl
Wcześniej pisałam o legendzie Emeryka, nazwanego przeze mnie ostatnim wspinaczem: http://www.portalgorski.pl/artykuly/inne/6378-ostatni-wspinacz Próżny rycerz za swoją pychę został zamieniony w kamień. Jego postać jest związana również z podaniem o pojawieniu się relikwii drzewa Św. Krzyża w klasztorze. Emeryka zaprosił panujący ówcześnie król Bolesław Chrobry. Węgierski książę przed podróżą dostał od swojego ojca relikwie Drzewa Świętego umieszczone w złotym krzyżu. Król Bolesław na cześć gościa urządził polowanie, podczas którego młody Emeryk spostrzegł wielkiego jelenia i ruszył za nim w pościg. W końcu zwierzę wpadło w gęste zarośla, a jego potężne, rozłożyste rogi zaplątały się w gałęziach. Książę zadowolony ze zdobyczy wycelował łuk w stronę swojej ofiary. Gdy jeleń odwrócił łeb w stronę myśliwego, nastąpiło coś niesłychanego. Emeryk ujrzał między wspaniałymi rogami zwierzęcia otoczony oślepiającym blaskiem krzyż. Jeleń nagle zniknął, a królewicz przysiągł na miejscu cudownego zjawiska wybudować klasztor, w którym zostawi otrzymane od ojca relikwie Krzyża Świętego.
Symbol ŚPN
Tak naprawdę nie jest wyjaśnione jak relikwie znalazły się na Łysej Górze. Nie jest również potwierdzona autentyczność pięciu cząstek Drzewa Świętego. Mimo to, stały się one miejscem kultu i czci, które trwają do dzisiaj, a sanktuarium rocznie nawiedzaj pielgrzymi i turyści. Dzięki popularności klasztoru wielu nazywa górę również Świętym Krzyżem.
Dla odwiedzających, prócz klasztoru dostępna jest też krypta z trumnami przypisanymi m.in. Oleśnickim i Jeremiemu Wiśniowieckiemu. Kto ma słabe nerwy, polecam nie schodzić w podziemia by je zwiedzić, gdyż niektóre sarkofagi są odkryte. W kompleksie znajdują się również prowadzone przez Ojców Oblatów Muzeum Misyjne oraz Muzeum Przyrodnicze Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
fot. Ł. Zarzycki www.swietokrzyskietravel.pl
Wiadomo już, skąd nazwa pasma i Świętokrzyskiego Parku Narodowego oraz dlaczego na jego herbie znajduje się jeleń z symbolem Krzyża między porożem. Poniżej przedstawiam możliwości dotarcia na górę. Trzeba skorzystać z jednego z trzech szlaków z możliwością zboczenia na ścieżkę edukacyjną (pierwsza wiedzie przez czerwony szlak od Trzcianki, druga jest równoległa do niebieskiego). Przypominam, że część drogi do klasztoru znajduje się na terenie Parku Narodowego w obszarze ścisłej ochrony.
Zacznę od według mnie najurokliwszego szlaku. W porównaniu do pozostałych jest on najbardziej wymagający. Prowadzi z Nowej Słupi i jest oznaczony na niebiesko. Nazywa się go Drogą Królewską, ponieważ pielgrzymowało nią do relikwii Świętego Krzyża wielu Polskich władców (król Władysław Jagiełło ponoć aż 11 razy!). Ma ona długość 3,5 km i prowadzi przez prastarą Puszczę Jodłową. Większość szlaku pokryte jest kamiennymi stopniami, częściowo zabezpieczone drewnianymi barierkami. Całość pokonać można w około godzinę z minutami. Po drodze warto zboczyć ze szlaku, żeby móc odpocząć przy Buku Jagiełły, jednym z najstarszych drzew w Puszczy. Komu znana jest kolejność Drogi Krzyżowej, łatwo oszacuje ile jeszcze trasy ma do przejścia licząc stacje, znajdujące się wzdłuż ścieżki. Dla zainteresowanych, co roku w Wielki Piątek z Nowej Słupi jest organizowana Droga Krzyżowa na Święty Krzyż.
www.okiem-drona.pl
Do sanktuarium można również dotrzeć dwukilometrową asfaltową drogą, która jest częścią czerwonego Głównego Szlaku Świętokrzyskiego. Przystosowana jest dla wózków i rowerów, alternatywnie można również dotrzeć do góry bryczką. Na tej trasie trzeba być uważnym w niedziele i święta, gdyż droga jest wtedy dostępna również dla samochodów (dla zainteresowanych aktualne godziny otwarcia drogi dla pojazdów są dostępne na stronie klasztoru). Po drodze czeka na nas duży, nowoczesny taras widokowy, gdzie można podziwiać majestatyczne gołoborze, a za nim cudowny, rozległy krajobraz. Dalej w stronę klasztoru po lewej stronie wznosi się na 157 m wieża radiowo- telewizyjna. Przejście bez postoju również zajmuje około godziny.
Po odwiedzeniu klasztoru na Świętym Krzyżu można kontynuować wędrówkę czerwonym szlakiem, prowadzącym do Trzcianki. Nie jest on ciężki do przejścia odcinek (w dół jak i do góry) i można również od niego zacząć wędrówkę. Idąc tą trasą ciężko nie rozglądać się dookoła. Ze wszystkich stron od wielu lat rosną piękne, najstarsze w Puszczy jodły, tak zwane mamucie. Po przejściu ok. 2,5 km dochodzimy do granic Świętokrzyskiego Parku Narodowego.
Miłośnikom historii i sztuki polecam poczytać więcej o sanktuarium. Klasztor, jak całe Góry Świętokrzyskie z wiekową Puszczą Jodłową na czele kryją przed nami wiele tajemnic.
Izabela Janaszek
Źródła:
www.swietykrzyz.pl
www.swietokrzyskipn.org.pl
